Porównanie cywilizacji starożytnego świata

Nie istnieje chyba człowiek, który nigdy nie zetknął się z informacjami na temat starożytnych cywilizacji. Cywilizacje egipska, babilońska, grecka czy też rzymska na przestrzeni wieków budowały swój prestiż i potęgę. Głównym nurtem rozwoju były zewnętrzne podboje. Jednak czy to były jedyne kierunki?

W jednym z artykułów dokonaliśmy już próby porównania różnic w interpretacji snów przez starożytnych. W dzisiejszym artykule chwielibyśmy się skupić na ogólnych różnicach i podobieństwach występujących w kulturze starożytnego Bliskiego Wschodu.

Poznając historię powstania i rozwój każdej cywilizacji dochodzimy do przekonania, że o ich wielkości decydowały procesy zachodzące na płaszczyźnie naukowej, gospodarczej, kulturowej i religijnej. Na nich skupimy się w tym artykule.

W większości państw Żyznego Półksiężyca, których początki sięgają wczesnego antyku, ukształtowała się religia politeistyczna, czyli wielobóstwo. Jest to charakterystyczną cechą państw rodzących się w obszarze Bliskiego Wschodu, ale nie tylko. Jak popatrzymy na religię Grecką, okaże się, że nad Morzem Śródziemnym dominował kult antropomorfizowanych bogów. Podobnie wygląda to w przypadku wierzeń antycznych Rzymian, który wzorowali na religii Greckiej.

Pisząc o politeizmie poszczególnych starożytnych państw Europy i Bliskiego Wschodu, można odnieść wrażenie, że wierzenia te zbytnio się nie różniły. Jednak takie myślenie jest błędne. W dalszej części przybliżymy cechy religijności Rzymian, Greków, Babilończyków i Egipcjan, aby pokazać, co je wyróżniło na tle pozostałych wierzeń oraz kultów bóstw.

Najbardziej charakterystycznym elementem kultury Egipcjan, była wysoka pozycja grupy społecznej, która z wiarą i kultem była bezpośrednio związana. Są to kapłani. Uchodzili Oni za najbardziej wpływowe, zaraz po Faraonie osoby. Można zaryzykować stwierdzenie, że rządzili prawie na równi z faraonem, a także nakreślali kształt życia politycznego, kulturowego i naukowego. Oczywiście w sferze religijnej mieli praktycznie nieograniczone możliwości.

Jak już wspomnieliśmy, wierzenia Egipcjan były oparte na politeizmie oraz na przekonaniu, że istnieje życie po życiu, lub innymi słowami życie po śmierci. Wśród bóstw najważniejszym bogiem był Re. Szczególną funkcję pełnił także Ozyrys, władał on światem nieżyjących. Egipcjanie wierzyli także w moc opiekuńczą Horusa, który był opiekunem faraonów. Przedstawiano ich jako zwierzęta o cechach ludzkich lub ludzi o zwierzęcych głowach czy kończynach. Cechą wyróżniającą wierzenia ludzi ze starożytnego Bliskiego Wschodu był synkretyzm. Polegał on na tym, że w jednej religii mieszały się wierzenia i wątki z innych społeczności lub kultur.

Jednak na bardzo bogatym kulturowo starożytnym Bliskim Wschodzie wyłania się wyjątek w postaci religii monoteistycznej, czyli judaizmu. Nie czerpie ona z synkretyzmu, jest jedyną religią monoteistyczną.

Wyżej wymienione politeistyczne religie były podobne od wierzeń Greckich. Jednak Grecy posiadali o wiele większy zbiór bożków i bóstw niż inne współczesne im religie. Greccy Bogowie patronowali niemal wszystkiemu i wszystkim. Byli opiekunami ludzi, miast, budynków administracyjnych i świątyń.

Trzeba od razu wspomnieć także o religii Rzymskiej, gdzie wiele elementów zostało zaczerpnięte od Greckiej. Można śmiało powiedzieć, że różniła jedynie imionami bogów, na przykład grecki Zeus przybrał postać rzymskiego Jowisza, Ares stał się Marsem, Afrodytę przemieniono w Wenus. Z religii Egipskiej rzymianie zaczerpnęli do swoich wierzeń kult Izydy, a także wierzyli w Mitrę, pochodzącą z Iranu. Warto jeszcze wspomnieć, że w cesarstwie Rzymskim znana była już monoteistyczna religia chrześcijańska.

Kolejnym punktem naszego porównania będzie dorobek kulturowy Egipcjan, Babilończyków, Greków oraz Rzymian. W tej kategorii przodują Grecy. Nie istnieje dziedzina naukowa, czy dziedzina sztuki, której by nie zdominowali. Nie mniej jednak warto też zapoznać się z dokonaniami innych cywilizacji Bliskiego Wschodu oraz basenu Morza Śródziemnego.

Mezopotamia była kolebką twórczości plastycznej oraz naukowej. W Egipcie stworzono pismo hieroglificzne, które zachwyca po dziś. Sumerowie porozumiewali się za to pismem klinowym. Grecy wprowadzili alfabet, który na gruncie rzymskim zapoczątkował łacinę.

Nauki ścisłe zapoczątkowali Sumerowie. Stworzyli system dziesiętny i sześć dziesiętny, wynaleźli koło oraz dali początki pod astronomie i matematykę. Tradycję astronomiczną i matematyczna kontynuowali w czasach późniejszych Grecy, pogłębiając ją o zagadki geometryczne oraz algebrę. Euklides stworzył podręcznik z zakresu wiedzy geometrycznej, Archimedes zapoczątkował hydrostatykę, jak również zdefiniował liczbę ∏ (Pi) niezbędną do obliczenia obwodu oraz pola koła. Eratostenes zasłynął z obliczenia długości ziemskiego południka, a Arystarch z Samos i Klaudiusz Ptolemeusz z badania nad ruchem ciał niebieskich oraz ziemi.

Na wysokim poziomie stała też nauka medyczna, gdzie obok Greków, na czele z Hipokratesem, przodowali też Egipcjanie.

Rzymianie też mieli swoje sukcesy i jako pierwsi stworzyli fundamentalne zasady prawne. Na tym polu żadna ze starożytnych cywilizacji nie była w stanie dorównać im w tym aspekcie.

W całym antycznym świecie z wielką pasją i upodobaniem pielęgnowano sztuki plastyczne, działalność artystyczną. Zabytki architektoniczne, które przetrwały do dzisiejszych czasów porażają pięknem i estetyką. W tej dziedzinie znowu królują Grecy, którzy byli mistrzami architektonicznego stylu.

W Egipcie powstały słynne i budzące zachwyt królewskie pałace i grobowce. Sumerowie za to budowali z suszonej cegły świątynie.

Do wybitnych budowli Greckich należy wymienić Partenon, czyli świątynie bogini Ateny z wykonanym przez Fidiasza posągiem, który porażał monumentalnością. Malarstwo ceramiczne było też rozwinięte na wysokim poziomie, a Grecy malowali najczęściej motywy zaczerpnięte z mitologii, portrety i sceny z życia codziennego.

Doskonałymi budowniczymi i architektami byli Rzymianie, którzy czerpali wiedzę z dorobku innych kultur, dodając do tego swoje rozwiązania i technologie. Wykorzystywali Oni cegłę oraz zaprawę murarską, co pozwalało na budowanie większych budowli niż te w czasach greckich. Do nowatorskich pomysłów rzymian należały budowa kopuł lub półokrągłych sklepień. Specyfiką Rzymską było rozbudowanie i upiększanie miast w klasycznym stylu, gdzie w centrum zajmował się rynek, wokół którego były budynki użyteczności publicznej i świątynie. Dużą popularnością cieszyły się także łaźnie, cyrki, amfiteatry. Rzymianie zasłynęli również budową dróg i akweduktów, które służyły do dostarczenia wody zdatnej do picia. Poza architekturą sztuki plastyczne nie były w Rzymie rozwinięte, wyjątkiem była rzeźba portretowa, którym celem było pokazanie wszystkich cel modela nawet te, które próbował ukryć.

Ostatnią dziedziną, którą warto w tym artykule poruszyć, jest gospodarka. Około 3000 lat p.n.e. Sumerowi wynaleźli pług, a z czasem zaczęli zaprzęgać zwierzęta do swoich maszyn. 1200 roku p.n.e nauczyli się wytapiać żelazo.

Egipcjanie zdołali stworzyć system irygacyjny, ale także posługiwali się łodziami w celu transportowania materiałów i surowców na rzece Nil. Opanowali też obróbkę miedzi.

Najwyżej rozwiniętym pod kątem gospodarczym był Rzym, który zasłynął budową dróg w celach militarnych, oraz akweduktów, które dostarczały wodę zdatną do picia.

Słowem podsumowania ciężko wyróżnić, która z cywilizacji była na wyższym lub niższym poziomie rozwoju kulturowego, religijnego, naukowego, bądź gospodarczego. Każda z wymienionych cywilizacji wniosła coś istotnego, co pozwoliło dalej rozwijać się ludzkości i dało początek nowej ery i możliwość rozwoju nowych nauk i dziedzin sztuki.